Om het dorp te leren kennen kun je met veel mensen praten, boeken bekijken en het streekarchief bezoeken waarin het dossier “Stad” teruggaat tot 1359.
Er zijn heel veel interessante verhalen over het dorp te vinden. De boeken van J. Braber uit 1972, dat van Hans Maliepaard uit 1994 en van M. Mellaard uit 2020 zijn erg informatief en toegankelijk, maar wie nog meer wil weten raad ik aan in het archief de notulen van de gemeenteraad van Stad aan ’t Haringvliet en Het EilandenNieuws vanaf 1900 eens rustig door te nemen om nog een andere indruk over het dorp op te doen.
Net als op veel andere dorpen hier waren de kerken in de samenleving erg belangrijk voor de sociale cohesie en de opvang van de zwakkeren en hadden we bestuurders uit een kleine groep die wel heel veel contacten hadden met de dorpelingen en bijna iedereen persoonlijk kende. Men koos vooral voor zekerheid en stond beslist niet te springen voor vernieuwingen want waarom zouden we iets veranderen als we tevreden zijn over hoe het nu gaat en al die zaken in de rest van het land en de wereld zijn ver van ons bed.
Als ik zoek naar de aanleg van de waterleiding zie je net als in veel andere plaatsen (daar zijn interessante boeken over) veel weerstand, want het is onnodig duur en we hebben toch al een tras bij ons huis of een waterput achter het huis en kunnen water kopen bij de boeren. Toen de aanleg van de waterleiding op de Vrouwtjesweg in de raad werd besproken bracht iemand naar voren dat het voor ouderen prettig was om een kraan in huis te hebben, maar een tegenstander wees erop dat de postbode 6 dagen per week twee keer per dag langs komt en best voor de ouderen een emmertje water uit hun put kan halen. Uiteindelijk werd de waterleiding aangelegd tot de huizen, maar niet op de huizen aangesloten omdat de bewoners weigerden daar wat meer huur voor te betalen.
Ook de riolering voor de armere straten kwam traag op gang, want we hadden immers sloten waarop men kon afwateren en de meeste huizen hadden in een hokje bij het huis een poepdoos die iedere week door Hen van Pelt, soms met hulp van Elco Brinkman, werd geleegd en met paard en wagen werd afgevoerd.
De gemeente Stad had een contract met het gasbedrijf in Oude Tonge waarin stond dat zij alle energie voor het dorp mochten leveren en dus hadden we gaslantarens in de Voorstraat en op het Havenhoofd die Hen van Pelt dagelijks aanstak en was er verlichting in de huizen met zeer kwetsbare kousjes in gaslampen. Toen het hele eiland al volop elektriciteit van de EMGO had, bleven de bewoners van ons dorp daarvan verstoken. Dokter Bouman stuurde zijn patiënten voor een hoogtezonkuur naar Driesprong op de Weel omdat de Lieve Vrouwepoldersedijk onder de gemeente Middelharnis viel en dus wel stroom had.
Kortom, ons dorp stond nooit voorop met vernieuwingen in de nutsvoorzieningen, maar gelukkig hadden we wel Rumptstad, Transportbedrijf van Rumpt en Koekjesfabriek Nipius die verder dan ons eiland keken en veel betekenden voor onze economische ontwikkeling. Door de komst van vaste oeververbindingen kwamen er in ons vrij gesloten dorp, waarin 90 % van de bevolking uit 8 families bestond met veel onderlinge huwelijken, opeens mensen van buiten het eiland wonen en hoewel veel mensen zich prettig voelden in het vredige dorp, verminderde langzaam toch de sociale cohesie en de gebondenheid aan de drie plaatselijke kerken, omdat men ook naar kerken elders ging. De voetbal bleef de belangrijkste ontmoetingsplek voor jong en oud.
Rond de eeuwwisseling was er een groepje dorpsgenoten die naar nieuwe verbindende mogelijkheden zocht en zo ontstond naast de reeds lang bekende Koninginnedagfeesten ook de Stadse Dag waarin gezocht werd om voor iedereen, arm en rijk, kerkelijk of niet-kerkelijk iets leuks te beleven. Op deze manier werden veel dorpsbewoners met elkaar in contact gebracht en ook de drie musicals over onze geschiedenis op de Kaai met steeds 80 deelnemers en honderden bezoekers waren een succes. Om de sociale cohesie te bevorderen kwam er de website stadaantharingvliet.nl de Stadse vlag en Ko Nientje, de dorpsmascotte.
Toen bekend werd dat Nederland van het aardgas zou gaan en er dus gekozen moest worden uit andere energiebronnen ontstond een groepje om te kijken of we niet weer zoals vroeger eerst de kat uit de boom moesten kijken of toch met dorpsbewoners kijken wat er in ons dorp mogelijk zou zijn. Naast nieuwbouw met geïsoleerde woningen zijn er hier veel oude, slecht te isoleren huizen en dat geeft problemen met full-electric. Om te kijken of het onderwerp draagvlak zou hebben organiseerden ze met de scholen een milieuproject waaruit verrassende en enthousiaste ideeën kwamen. Milieu speelt niet alleen voor nu maar ook heel duidelijk voor de volgende generaties. Was er een mogelijkheid om aan te sluiten bij een project voor innovatiesubsidie waardoor de overgang op een andere energiebron financieel neutraal zou kunnen, zodat ook de laagste inkomens mee zouden kunnen doen? Als voorwaarden voor een eventuele overgang stelden we naast de financiële kant ook de eis van veiligheid en de betrokkenheid van de burgers. Na alles op een rijtje gezet te hebben vielen kernenergie en een warmtenet af en bleek er een voorkeur voor warmtepompen in nieuwbouw en waterstof voor de oude huizen. Er kwam contact met de gemeente en er ontstond een werkgroep met de gemeente, de woningbouw, Stedin , Deltawind, Hygro en andere partijen en er werd een beroep gedaan op de subsidiepot voor innovatie aardgasvrije wijken. De eerste aanvraag werd afgewezen omdat er nog te weinig bekend was over de mogelijkheden van waterstof in woonhuizen maar bij de volgende ronde kregen we 5,6 miljoen euro. Uniek voor het project is de openheid naar en de betrokkenheid van de bewoners die aan “tafels” mee denken en werken en medebewoners informeren rond verduurzamen.
Als we nu kijken hoe het project er voor staat, dan zien we met een trots gevoel dat heel veel vragen zijn opgelost en dat de doelen die we destijds gesteld hebben nog steeds leidend zijn. Om de volgende stap te kunnen zetten zal het draagvlak onder de bevolking voor de overgang van aardgas in onze leidingen naar waterstof in diezelfde leidingen gemeten moeten worden. Deze overstap zou net zo soepel kunnen verlopen als destijds de overgang naar aardgas. De mogelijkheid voor gasloze woningen door middel van andere technieken blijft natuurlijk bestaan. Na alle publiciteit, voorlichtingsbijeenkomsten, de website Stad Aardgasvrij en huis aan huisfolders was er 12 januari een onlinebijeenkomst met heldere uiteenzettingen en zullen er nog veel volgen tot we in de zomer de keuze moeten maken. Laten we deze vraag geen splijtzwam laten zijn zoals het Coronavirus, maar vooral naar elkaars argumenten luisteren en het hele project als verbindend zien. Ik roep iedereen in het dorp op om zich in de huidige vragen te verdiepen en naast je eigen directe belang ook aan de volgende generaties te denken.